Buurtwarmte Paddepoel is een initiatief van Paddepoel Energiek en Grunneger Power, waarin een warmtenet gerealiseerd wordt voor de buurt. Formeel verricht Buurtwarmte Paddepoel activiteiten vanuit de onafhankelijke stichting 050 Buurtwarmte. De kennis die wordt opgedaan in Buurtwarmte Paddepoel zal via stichting 050 Buurtwarmte ook in andere wijken van Groningen worden toegepast.

Buurtwarmte Paddepoel gaat een buurtwarmtenet ontwerpen, bewoners betrekken bij de ontwerpfase en bij voldoende belangstelling het buurtwarmtenet realiseren. Een buurtwarmtenet bestaat uit een warmtecentrale en een warmtenetwerk. De warmtecentrale is een gebouw, ter grootte van een vrijstaand huis. De wijkcentrale herbergt een grote warmtepomp die met duurzame stroom warmte produceert en deze in heetwatervaten opslaat. Er is een back-up ketel (op duurzame brandstof), die snel warmte kan leveren, wanneer de vraag naar warmte hoog is of de warmtepompen tijdelijk niet werken. Door ondergrondse leidingen, het buurtwarmtenetwerk, stroomt de gasvrije warmte naar de aangesloten huizen in de buurt.

Het buurtwarmtenet komt in collectief eigendom van de buurtbewoners die op het warmtenet worden aangesloten. Er zijn dus geen aandeelhouders; gebruikers worden de gezamenlijke eigenaar van het warmtenetwerk.

De gaskraan in Groningen wordt stapje voor stapje dichtgedraaid, de installatiebranche en milieuorganisaties denken dat de ouderwetse cv-ketel binnen een paar jaar verdwijnt en de kosten voor gas zullen snel stijgen. Maar als gas straks én duurder én schaarser is, hoe moeten we dan ons huis verwarmen?

De overheid spreekt haar ambities uit. Nederland wil in 2050 CO2-neutraal zijn, de Gemeente Groningen wil dat al in 2035. Als bewoners van Paddepoel sluiten wij ons bij de ambitie van de Gemeente Groningen aan: wij willen een aardgasvrij Paddepoel in 2035.

Om aardgasvrij te worden, hebben we een alternatief nodig om onze woningen te verwarmen. Er zijn verschillende alternatieven voor gas. De mogelijkheden die het vaakst genoemd worden zijn bijv. waterstof, biogas (groen gas) of all electric. Om een goede keuze te maken tussen de verschillende alternatieven, is het belangrijk om te beseffen dat we op dit moment 40 miljard m³ gas gebruiken in Nederland, waarvoor een alternatief moeten komen. Een vijfde daarvan (12 miljard m³) is bestemd voor huishoudens.

Waterstof
Waterstof (H2) is een zeer licht ontvlambaar gas, dat nuttig kan zijn als je het slim gebruikt. Het kan namelijk geproduceerd worden met behulp van stroom en water én het is van zichzelf een brandstof (zij het dan dat waterstof 3x minder energie levert per m³ dan aardgas). Er zijn zelfs al auto’s ontworpen die op waterstof rijden en je kunt er ook synthetisch gas mee maken. Waterstof kun je helaas niet op precies dezelfde manier gebruiken als aardgas. Het kan makkelijker weglekken en is (door de lage energieinhoud) ook niet geschikt om op te koken. Met de productie, de distributie en het gebruik van waterstof is nog geen grootschalige ervaring opgedaan. Of waterstof werkelijk toekomst heeft in Nederland zal nog moeten blijken. Er is onderzoek nodig om deze techniek verder te ontwikkelen. Verwacht wordt dat deze techniek pas interessant zal worden rond 2030-2035.

Biogas
Biogas wordt gemaakt door planten of uitwerpselen van dieren in een vat te laten vergisten. Dit gebeurt vanzelf: tijdens dit vergistingsproces komt biogas vrij. Biogas heeft niet precies dezelfde samenstelling en kwaliteit als aardgas, je kunt het dus niet zomaar toevoegen aan het gasnet. Eerst moet het opgewaardeerd worden tot dezelfde kwaliteit als aardgas nu heeft. Na dit proces noemen we het “groen gas”. Biogas of groen gas is op dit moment niet voldoende  beschikbaar. In de doorrekening van het Energieakkoord (Planbureau Voor Leefbaarheid) kan er op dit moment max. 2 miljard m³ aan biogas geproduceerd worden per jaar. Dat is dus 5% van het totaal dat we nodig hebben.

All-electric
Als een huis volledig op elektriciteit draait, noemen we dat all-electric. Zowel voor het verwarmen van je huis, als voor warm water en koken gebruik je dan geen aardgas meer. Het is wel belangrijk om alleen groene stroom te gebruiken als je het klimaat wilt helpen.

Een gemiddeld huishouden verbruikt 3.300 kWh aan stroom en 1.470 m3 aan gas. Om een gemiddelde woning met een cv-ketel door middel van elektriciteit te verwarmen is 14.700 kWh nodig. Als heel Nederland massaal meer dan 10x zoveel stroom zou verbruiken, kan het huidige elektriciteitsnetwerk dat niet aan. Natuurlijk kan een deel van de wijken of woningen dit wel doen. Als een op de zeven huishoudens in Nederland zou kiezen voor all electric, zou dat mogelijk zijn met het huidige elektriciteitsnetwerk.

Een andere oplossing is een individuele warmtepomp aan huis. Maar ook warmtepompen vragen veel van het elektriciteitsnetwerk rond onze huizen. Nog belangrijker is dat een individuele warmtepomp vooral rendabel is voor zeer goed geïsoleerde huizen, bij voorkeur met lage temperatuurverwarming, zoals vloerverwarming. In de praktijk zijn (hybride) warmtepompen in een woning uit de jaren ‘60 of ‘70 niet rendabel.

Warmtenet
Op veel plekken in Nederland is warmte beschikbaar (bijv. in oppervlaktewater, zoals een rivier of in de (on)diepe ondergrond, en als restwarmte van de industrie en datacenters). Die warmte kan worden gebruikt om water te verwarmen. Dat water, dat een temperatuur heeft die hoog genoeg is om huizen mee te verwarmen, wordt in goed geïsoleerde buizen naar woonwijken, flats, scholen, ziekenhuizen, winkelcentra, etc.  getransporteerd. Daar wordt de warmte gebruikt voor verwarming en warm tapwater.

Een buurtwarmtenet is geschikt om wijken, grote gebouwen en bedrijven aardgasvrij te maken. Warmtenetten kunnen op veel plekken dus een goede oplossing zijn om woningen van het gas af te halen. Er wordt daarom geschat dat ongeveer de helft van Nederland voor 2050 aangesloten kan worden op een warmtenet. In het Klimaat en Energie Akkoord van de regering wordt zelfs over 70% gesproken. In een dichtbebouwde omgeving zoals Paddepoel is een buurtwarmtenet de meest optimale keuze. Een warmtenet past bij onze wijk: een dichtbebouwde wijk met veel woningen uit de jaren ‘60. De voorlopige resultaten van de onderzoekers van DNVGL en RVO onderbouwen deze conclusie voor warmtenetten.

De bestaande gasleidingen kunnen in sommige gevallen ook gebruikt worden om synthetisch gas mee te vervoeren. Synthetisch gas is methaan (hoofdbestanddeel van aardgas) dat wordt gemaakt uit kraanwater, groene stroom en CO₂. Synthetisch gas kan via het bestaande gasnet naar huizen worden geleid en daar gebruikt voor verwarming en warm water. Het gasnet kan op deze manier ook gebruikt worden om groene energie op te slaan onder de grond. De toepassing van synthetisch gas gaat echter niet vanzelf. De productie van de synthetisch gas kost veel (groene) energie en het vervoer van de gassen en de toepassing in huis werkt net even anders dan met aardgas. Daarnaast moet er per gasleiding gekeken worden of er geen risico’s aan verbonden zijn. Voordat synthetisch gas op grote schaal toegepast zal worden moet er eerst nog flink worden gestudeerd.

Op dit moment is het project Buurtwarmte Paddepoel nog in de verkenningsfase. Wij verwachten dat in het gunstigste geval het warmtenet over circa 2-3 jaar in bedrijf is. Als alles goed gaat, kunnen we in maart 2020 beginnen met bouwen, zodat we in oktober 2020 de eerste huizen kunnen aansluiten op het warmtenet, en daardoor van het gas kunnen afsluiten. De planning is natuurlijk afhankelijk van de gekozen techniek en de belangstelling uit de buurt.

Als buurtbewoner kunt u trouwens nu al meepraten en -denken. Dat kan via bewonersbijeenkomsten, een klankbordgroep en werkgroepen rond thema’s als communicatie en techniek. Daarnaast gaan we elke dinsdagmiddag van 13:00-17:00 uur graag met je in gesprek bij onze Koffietafel in de Plutozaal (Plutolaan 329). Daar kun je jouw reactie, zorgen en wensen delen. Zo zorgen we dat buurtwarmte echt iets wordt voor en met bewoners.

Het warmtenetwerk komt in eigendom van een warmtecoöperatie van buurtbewoners. Er zijn geen aandeelhouders; gebruikers worden de gezamenlijke eigenaar van het warmtenetwerk en profiteren zo van de opbrengsten. Dat is best bijzonder. Alleen bewoners in Culemborg hebben eerder zo’n eigen warmtevoorziening gerealiseerd: Thermo Bello.

Daarnaast starten we een buurtproces, waarin we bewoners vragen wat zíj belangrijk vinden. Het lokale warmtenetwerk wordt daarmee vormgegeven van onderop, samen met bewoners die invloed willen op de manier waarop het warmtenetwerk wordt vormgegeven.

Met een buurtwarmtenet zijn goede ervaringen in binnen- en buitenland. Zo hebben bewoners van Culemborg een eigen warmtevoorziening gerealiseerd: Thermo Bello. Bij onze noordelijke buren in Denemarken weten ze haast niet beter. In de hoofdstad Kopenhagen is 98 procent van de gezinnen al tientallen jaren aangesloten op lokale warmtenetten. Warmtebedrijven mogen geen winst maken en veel netten zijn er in eigendom van de bewoners.

Wij zien infrarood in de vorm van panelen of folie als een tijdelijke oplossing. Het is een goede optie als bij-verwarming voor losse ruimtes die je minder vaak gebruikt. Infrarood kan op die manier het energieverbruik van de hoofdverwarming verminderen. Over infraroodverwarming delen wij de visie van Milieu Centraal.